Po kilkumiesięcznej ciszy wokół HMB (hydroksymetylomaślanu), znowu pojawia się wiele publikacji na jego temat, zapewne dla tego, że wiąż nowe badania potwierdzają jego efektywność i bezpieczeństwo stosowania. I tak, chociażby w styczniowym numerze konkurencyjnego magazynu - „Kulturystyka i Fitness" - ukazał się znakomity artykuł pióra, Profesora Piotra Ostaszewskiego z warszawskiego SGGW, pt. „HMB -to działa!".
Profesor Ostaszewski jest, można, tak to powiedzieć, nestorem badan nad HMB. To on pierwszy, wspólnie z Profesorem Nisse-nem z Iowa State University, wsuną) w polowie lat dziewięćdziesiątych hipotezę, że to właśnie HMB odpowiada za anaboliczne, ergogeniczne i zdrowotne efekty działania testowanych pod tym kontem wcześniej: leucyny i ketoizokapronianu (KIC). W chwili obecne], nikt chyba nie wątpi już w jej słuszność, bo doczekała się licznych weryfikacji w badaniach naukowych. Chociaż wydaje się, że badania ta potwierdziły niezbicie efektywność HMB we wspomaganiu rozwoju siły i masy mięśniowej, to co do mechanizmów biochemicznych, odpowiedzialnych za te efekty, Istnieje jeszcze sporo wątpliwości. Profesor Ostaszewski podaje dwa z nich - najczęściej wymieniane w literaturze i najlepiej udokumentowane w badaniach - hamowanie aktywności enzymów proteolitycznych (katabolicznych) i stymulowanie syntezy mięśniowego cholesterolu. Ponieważ Profesor w swoim artykule ani jednym stowem nie wspomina nic o wpływie HMB na syntezę testosteronu, co ja swojego czasu podnosiłem wielokrotnie, dla tego też zadano ml w ostatnich dniach kilka pytań w tej sprawie. Musimy pamiętać: Profesor Ostaszewski jest zacnym naukowcem i nie wypada mu dywagować w artykule popularnonaukowym o niedostatecznie potwierdzonych hipotezach. Ja jestem tylko popularyzatorem nauki, więc mogę sobie na to pozwolić... Kiedy pisałem swoje artykuł o wpływie HMB na syntezę testosteronu, zestawiłem wyniki badań, świadczące o wpływie HMB na syntezę mięśniowego cholesterolu, z wynikami pracy R.l. Dorfmana, E. Forchielli i M. Guta, pt. „Androgen. Bio-synthesis and related studies.", opublikowanej w Recent Próg. Norm. Res. Ci naukowcy prześledzili wszystkie szlaki enzymatyczne syntezy testosteronu i miejsca ich przebiegu w organizmie. Badania wskazywały jednoznacznie, że testosteron i inne androgeny (męskie hormony płciowe) powstają poza gruczołami wewnętrznego wydzielania (jądrami i korą nadnerczy), głównie w tkance mięśniowej. A że synteza mięśniowego cholesterolu z HMB jest jednym z etapów syntezy testosteronu, wzrost poziomu cholesterolu mięśniowego pod wpływem suplementami HMB musi oznaczać jednocześnie wzrost poziomu testosteronu. Tu trzeba koniecznie zaznaczyć, bo może nie wszyscy nasi czytelnicy mieli sposobność, zapoznać się z artykułem Profesora Ostaszewskiego, że HMB zwiększa produkcję cholesterolu w mięśniach, ale hamuje w wątrobie, gdyż enzymy szlaku syntezy cholesterolu w wątrobie wyróżniają się odmienną czułością i są hamowane, a nie stymulowane przez HMB. To bardzo znamienna właściwość, gdyż w mięśniach powstaje dobry cholesterol HDL 2aś w wątrobie zły. - LDL i VLDL HMB, podnosząc frakcję HDL a obniżając LDL i VLDL, nie tylko wspomaga rozwój sity i masy mięśniowej, ale również skutecznie zapobiega rozwojowi miażdżycy. Jakie jeszcze inne, potencjalne mechanizmy działania HMB są w chwili obecnej testowane?...
Odkąd w kilku niezależnych ośrodkach badawczych, w tym na AWF w Białej Podlaskiej, dowiedziono synergizmu (wzajemnego wzmacniania efektów działania) pomiędzy HMB i kreatyna, wskazano kilka mechanizmów, które mogą ewentualnie za efekty te odpowiadać. Jeden z alternatywnych szlaków przemiany HMB prowadzi do powstawania gliok-salanu - molekuły - budującej fragment cząsteczki prekursora kreatyny - glikocyjaminy. Jednak glioksalan może wytwarzać glikocyjaminę jedynie w nerkach, w obecności argininy, która dostarcza innego fragmentu molekuły glikocyjaminy - guanidyny.
Inna z dróg metabolizmu HMB wiedzie w kierunku produkcji ciał ketonowych. Zresztą, sam HMB również zaliczany jest przez biochemików do ciał ketonowych. Wprawdzie jego molekuła nie zawiera grupy ketonowej, ale powstaje na tych samych szlakach metabolicznych, co ciała ketonowe. Ciała ketonowe zawierają grupy metylowe, reagujące w trakcie przemian metabolicznych z enzymami ka-tabolicznymi, która to reakcja (metylacja) hamuje niszczycielską aktywność tychże enzymów. To prawdopodobnie, głównie właśnie dzięki tej reakcji, HMB wykazuje tak silną aktywność antykataboticzną. Metylacja nie tylko hamuje katabolizm, ale również przemienia w wątrobie glikocyjaminę w kreatynę. W procesie tym organizm posługuje się głównie aktywną formą metioniny, wspomaganą przez betainę, bo ciała ketonowe są słabo wykorzystywane przez wątrobę. Jednak przy suplementacji HMB wzrasta stężenie ciał ketonowych, więc również i one mogą mieć tutaj swój udział. Ostatecznie widzimy więc, że teoretycznie hydroksymetylomaślan dostarcza cennych substratów, niezbędnych do syntezy anabolicznej i ergogenicznej kreatyny. Kreatyna dla tego jest znakomitym środkiem anabolicznym i ergogenicznym, że jako fosfokreatyna wyprowadza z mito-chondriów powstający w ich wnętrzu ATR magazynuje go i transportuje pomiędzy przedziałami komórkowymi do syntezy białek i skurczu włókien mięśniowych. ATP nie posiada bowiem zdolności samodzielnego przemieszczania się. Wprawdzie kreatyna jest najważniejszym transporterem ATP, to jednak nie jedynym. Dla tego od pewnego czasu trwają poszukiwania innych, pomniejszych transporterów ATP, zdolnych do wzmacniania aktywność suplementów kreatynowych.
Takimi transporterem, podobnym do kreaty-ny, może okazać się między innymi jeden ze wspomnianych wyżej, powstających z HMB ketonów - dihydroksyaceton - pozostający w ostatnich latach przedmiotem wielu badań. W reakcji z ATP najpierw przemienia się w dihydroksyacetonofosforan, a następnie w substancję o właściwościach fosfokreatyny – bisfosfoglicerynian - dostarczającą ATP do anabolizmu bratek i skurczu włókien mięśniowych. HMB stymuluje również bezpośrednio syntezę ATP. Posiada on bowiem unikalną zdolność, swobodnego wnikania do wnętrza mitochondriów, które są miejscem syntezy 80-ciu procent powstającego w mięśniach ATP. Tutaj prawdopodobnie nie tylko ulega „zwykłemu" spalaniu, tak jak produkty rozpadu tłuszczów i węglowodanów, ale jeszcze wymienia swój rodnik hydroksylowy na fosforanowy, co umożliwia produkcję ATP w tzw. reakcjach chemiosmotycznych. Jak widać, nie należy wykluczać, że wkrótce dowiemy się jeszcze znacznie więcej o mechanizmach anabolicznego i ergogenicznego dzialania HMB.